In heel Nederland is een tekort aan vaardige werknemers. Vooral de logistieke sector is kwetsbaar, wat grote gevolgen kan hebben voor het aantrekken van bedrijven. Kundig personeel is namelijk een van de belangrijkste vestigingsfactoren. Hoe je in dit klimaat voor voldoende en goed personeel zorgt, zien we in Zuidoost-Limburg bij het project ‘beyond’. Daar werken onderwijs, overheid en ondernemers samen aan een gezonde arbeidsmarkt in de logistiek. Met succes.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) windt er geen doekjes om: hoewel er sterke regionale en sectorale verschillen bestaan, is in heel Nederland een tekort aan arbeidskrachten. Het aantal openstaande vacatures is opgelopen tot ruim 250.000. Deze aantallen wijzen op een goed draaiende economie, maar tegelijkertijd laat uitkeringsorganisatie UWV een ander geluid horen. Volgens de organisatie zitten nog bijna 350.000 mensen zonder werk thuis. De situatie is dus precair: het risico ontstaat dat werkgevers werkzoekenden aan moeten nemen die niet aan alle kwaliteitseisen voldoen. Vooral in de sectoren bouw, zakelijke dienstverlening en logistiek zijn de personeelstekorten groot en de risico’s groot.

Als zo’n risicosituatie zich in een regio voordoet, kan dit ervoor zorgen dat het voor bedrijven minder aantrekkelijk wordt om zich daar te vestigen. Onderzoek van USP Marketing Consultancy en de Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN) wijst namelijk uit dat 85 procent van de ondernemers beschikbaarheid van goed personeel een belangrijke vestigingsfactor vindt. Daarmee staat aanwezigheid van bekwaam personeel op plek twee in de ranglijst van belangrijkste vestigingsfactoren, na bereikbaarheid.

Hoe zorg je dus dat de mismatch tussen enerzijds het grote aantal open vacatures en anderzijds het grotere aantal werklozen wordt verholpen, waarmee je zorgt voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven? Een antwoord vinden we in Zuidoost-Limburg, in de regio Parkstad. Daar hebben het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en overheden zich verenigd in het project ‘beyond’, bewust zonder hoofdletter geschreven. Bij het project werken in de regio gevestigde medtech-bedrijven Medtronic, Boston Scientific en Abbott Vascular samen met DocMorris, ROC Leeuwenborgh, de gemeente Heerlen en de provincie Limburg aan een logistieke opleiding op maat. De bedrijven ontwikkelen medische techniek, maar hebben ook een grote behoefte aan logistiek personeel.

Continue vraag naar personeel
Aan de vestigingseis bereikbaarheid voldoet Parkstad Limburg wel. Falko Houben, Education Coordinator bij Medtronic, vertelt: ‘Vanuit Heerlen liggen binnen een rijtijd van één uur zes vliegvelden, verspreid over Nederland, België en Duitsland. Het maakt het gebied een aantrekkelijke locatie voor logistieke bedrijven en de bedrijven die van hun diensten gebruikmaken.’ Samen voorzien de medtech en logistieke sector volgens Medtronic in ruim 11 procent van de werkgelegenheid in het gebied. Martin de Beer, wethouder Economie, Arbeidsmarkt en Sport bij de gemeente Heerlen: ‘De sector medtech-logistiek is een van de belangrijkste economische groeisectoren in Heerlen met inmiddels 2.500 banen.’ De provincie Limburg heeft medtech en bijbehorende logistiek in haar economische beleid dan ook benoemd tot twee van de vijf speerpunten. De Beer: ‘Voor een duurzame verankering van de Medtech Logistics in Heerlen en de regio is de beschikbaarheid van voldoende en adequaat opgeleide arbeidskrachten essentieel.’

De medtech-bedrijven in de regio zorgen voor een continue vraag naar bekwaam logistiek personeel. ‘In 2012, tijdens de economische crisis dus, hadden we al door dat in de toekomst een personeelstekort zou kunnen ontstaan’, zegt Houben. De bedrijven formuleerden drie oplossingen: verdere automatisering, doorontwikkeling van het huidige personeel en het aantrekken van nieuwe krachten. Na enige voorbereiding werd voor die laatste twee oplossingen in 2015 beyond opgezet.

Sterke wisselwerking
Studenten kiezen op basis van bedrijfsprofielen zelf bij welke van de drie medtech-bedrijven ze in logistieke opleiding willen. Erik Boskamp, programmamanager bij beyond, vertelt: ‘Centraal daarbij staat co creatie. Trainers van Medtronic, Boston Scientific en Abbott Vascular werken samen met docenten van ROC Leeuwenborgh aan de onderwijsprogramma’s en de uitvoer daarvan.’

Het gaat daarbij om programma’s op mbo-2- en mbo-3-niveau. De studenten werken vier dagen per week bij een van de bedrijven en krijgen daarnaast theorielessen. Actuele problemen en casuïstiek maken deel uit van het onderwijsprogramma. ‘Door de samenwerking sluit de opleiding erg goed aan bij de latere werkpraktijk’, zegt Boskamp. Op dit moment hebben het ROC en de bedrijven samen 150 diploma’s op mbo-2 en mbo-3 verstrekt. Na het ontvangen van de diploma’s kunnen de studenten direct aan de slag bij het gekozen bedrijf.

Naast nieuwe en goedgeschoolde werknemers, biedt de opleiding de drie bedrijven ook nieuwe inzichten. Zo zijn uit input van de studenten oplossingen voortgekomen die hebben bijgedragen aan efficiëntieverbeteringen in het logistieke proces. Houben: ‘Er is sprake van een sterke en dynamische wisselwerking. Het is een win-winsituatie.’ Afstand tot arbeidsmarkt De met de mbo-2 en mbo-3 opgedane ervaring vormt nu de basis van een zijinstroomtraject voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. ‘We hebben veel geleerd en willen dat nu gebruiken om deze mensen perspectief op werk te bieden’, zegt Boskamp. Dit wordt gedaan met een opleiding op mbo-1-niveau, maar daar komt meer bij kijken dan enkel goed onderwijs. ‘De groep mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt is erg divers. Denk bijvoorbeeld aan mensen met een fysieke beperking of Wajong’ers. Door ons contact met de gemeente Heerlen kunnen we hen bereiken’, zegt Houben. Hij vervolgt: ‘Deze mensen komen om verschillende redenen niet aan een baan en hebben een persoonlijke benadering nodig.’ Boskamp vult aan: ‘Sommigen moeten bijvoorbeeld leren hoe ze met vaste werktijden om moeten gaan. We bieden dus ook veel ondersteuning op sociaal gebied.’

Ervaring leerde dat het voor deze potentiële werknemers niet altijd mogelijk is om direct in de medtech-branche aan de slag te gaan. Daarvoor zijn sommige logistieke processen in de sector te precair. Boskamp: ‘We werken dus met een voorportaal. De studenten gaan eerst aan de slag bij EKK Eagle Sirmax, een fabrikant van auto-onderdelen.’ Daar ontwikkelen de studenten werknemersvaardigheden en beroepsspecifieke vaardigheden. Dit alles gebeurt wederom onder begeleiding van een trainer uit het bedrijf en docenten van het ROC, maar aansluitend is ook een jobcoach betrokken die op sociaal vlak begeleiding biedt. ‘Na drie maanden in het voorportaal stromen potentiële werknemers door naar een van de medtech-bedrijven. Daar vervolgen ze hun opleiding mbo-1 of mbo-2 en daarna kunnen ook zij direct aan de slag’, zegt Boskamp. Inmiddels zijn zo’n veertig kandidaten doorgestroomd uit het voorportaal, met een frequentie van vier of vijf kandidaten per maand. Wethouder De Beer zegt over het voorportaal: ‘Door via beyond in te zetten op voorschakeltrajecten wordt er een nieuwe bron aangeboord van potentiële arbeidskrachten.’

Wat brengt de toekomst?
De 150 afgestudeerden en 40 doorstromers uit het voorportaal lijken misschien een druppel op een gloeiende plaat in vergelijking met het werknemerstekort van 250.000, maar volgens Boskamp is het project goed opschaalbaar. ‘We zijn nu bezig met het inrichten van een specifiek voorportaal voor statushouders, waarbij speciale aandacht is voor inburgeren. Ook onderzoeken we of we een mbo-4-opleiding op kunnen zetten.’

Volgens de programmamanager is een concept als beyond bovendien toepasbaar in andere branches dan logistiek en medtech: ‘Neem bijvoorbeeld ICT, waar ook veel werknemers nodig zijn. Ook in die sector zouden overheid, onderwijs en bedrijven nauw samen kunnen werken. In dat geval zou je het beyond-concept dus ook bij een hbo-opleiding toe kunnen passen.’ Binnen de Economische Samenwerking Zuid-Limburg wordt nu dan ook onderzocht of en hoe de werkwijze van beyond kan worden geïmplementeerd in andere Zuid-Limburgse sectoren. Wethouder De Beer: ‘Beyond is een belangrijke inspiratiebron voor het ontwikkelen van talenten voor andere speerpuntsectoren in Zuid Limburg’.

Volgens Boskamp en Houben is beyond een succes. ‘Het is bijzonder dat we met hier met de drie ogenschijnlijke concurrenten Medtronic, Abbott Vascular en Boston Scientific samen aan werken. Ook de nauwe samenwerking tussen de trainers uit de bedrijven en de ROC-docenten is bijzonder’, zegt Houben. ‘Die verbintenissen vind ik inspirerend.’ Boskamp vult aan: ‘We werken echt samen aan een sterke cluster voor medische technologie.’